KÖY MUHTARLIĞININ GELİŞİMİ VE KÖY MUHTARLARIMIZ

Osmanlıda Muhtarlık müessesesi

Geçmiş dönem Osmanlı düzeninde, tımarlı sipahilere bağlı olarak köyde güvenliğin delikanlılarınca sağlandığı, bunların başında ”Yiğitbaşı”nın bulunduğu, ayrıca dirlik sahibinin temsilcilerinin de köylerde görev aldıkları bilinmektedir. Ayrıca Köy kethüdalarının bulunduğu ancak bunlar hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. (2)

            Anadolu’da köy ve muhtarlık örgütünün kuruluşu 1833 yılında Kastamonu Taşköprü’de karşımıza çıkmaktadır. Ayanların kötü davranması nedeniyle ilk muhtarlık seçimi yapılmıştır..

1864 ve 1871 Nizamnameleriyle oluşturulan yapı, 1913 yılında çıkarılan İdare-i Umumiye-i Vilayet Kanunu Muvakkati’ne kadar devam etmiştir. 1913’deki bu düzenleme ile 1864 ve 1871 Nizamnameleri yürürlükten kaldırılmıştır. Bu gelişme sonrası köyler, 1924 yılına kadar yasal dayanaktan yoksun kalmış, ancak hükümet izniyle görevlerine devam etmiştir(5) 

Cumhuriyet Dönemine Muhtarlık müessesesi 

Türkiye’deki yerel yönetim birimleri içinde nüfus itibariyle en küçük, tarihsel açıdan en eski ve sayıca en fazla olan yerleşim birimi köylerdir (Gözler, 2008: 200). 2009 yılı itibariyle 34.146 köy bulunmaktadır. Köyler de nüfus 12.047.755 olarak tespit edilmiştir.(5)

Cumhuriyet döneminde çıkartılan KÖY KANUNU (Kanun Numarası   : 442  Kabul Tarihi 18/3/1924  Yayımlandığı R. Gazete: Tarih : 7/4/1924 Sayı: 68      Yayımlandığı Düstur   : Tertip: 3  Cilt: 5  Sayfa: 336)  çıkartılır. Çeşitli tarihlerde değişikliğe uğrar. Farklı tarihte Yürürlüğe Giren Maddeler belirlenir ve uygulamaya geçer(3)

Kısaca 442 sayılı Köy Kanunu’nda muhtarın görevleri devlet işleri ve köy işleri olmak üzere iki başlık altında düzenlenmiştir.

1.Devlet işlerinden bazıları, hükümet tarafından bildirilecek kanunları, nizamları köy içinde ilan etmek  ve halka anlatmak ve kanunlar, nizamlar, talimatlar, emirler ile kendisine verilecek işleri görmek; köyde asayişi korumak vb.

2.Köy işlerinden bazıları ise, ihtiyar meclisi ile görüştükten sonra köylüyü işe çağırmak; ihtiyar meclisi kararı ile köy işlerine harcanacak parayı toplamak ve harcanması için emir vermek; köy işlerinde hem davacı, hem hasım olarak mahkemede bulunmaktır.

Köyün Organları: Köy derneği, Köy muhtarı,- İhtiyar meclisi

Köyün Personeli:Köy korucusu, Köy imamı,Köy katibi 

KÖYÜN MALİ YAPISIGELİRLER: İmece , Salma , Para cezaları, harçlarvb.

GİDERLER:Köylünün isteğine bağlı olmayan giderler,- Köylünün isteğine bağlı olan giderler(5)

Hali hazırda kullanılan muhtarlık yaslarında bazı maddeler değişmiş bazıları da tasarı halindedir.

Tayakadın köyü muhtarlığı :   Köyümüzde yazılı kaynaklarda “Tayakadın Köyü (İtalyan Çiftliği) de aynı durumda iken 1940 lı yıllarda istimlak edilerek ırgat olan köy halkına 4753 sayılı yasa kapsamında iskan (tevzi) edilmiştir.”  (6) 1941 yılında da Bosna Köyünü sel basması sonucunda Bosna köylülerinin büyük bir kısmı Tayakadın Köyüne yerleştirilmiş. Burada rivayetlere göre köyümüzde Toparlak sülalesinden Ziraat Mühendisi Şükrü TOPARLAK’ın dedesi yani  rahmetli Katip Şükrünün yada onun babasının Bosna köyden  Muhtar olarak köyümüze geldiğinden bahsedilmektedir.

Sitemizde de listesi bulunan  görev yapmış geçmiş dönem muhtarlarımızdan ölenleri rahmetle anıyorum.Yaşayanlara uzun ömürler diliyorum. Her zaman hepsinin değerli hizmetleri köylülerimiz tarafından taktirle karşılanmıştır.

Mahalle Nedir? Bir kentsel alandaki coğrafi veya yönetsel alt bölüm. Bir şehrin bir kasabanın, büyükçe bir köyün bölündüğü parçalardan her birine Mahalle denir.(1)

Köy Nedir? Türkiye mahalli idare teşkilatının en küçük yerleşim yeridir ve muhtar ile tüzel kişiliğe sahiptir. 5442 sayılı İl İdare Kanunu'na göre yapılan idari teşkilatta köyler, bucak ve kasabalara bağlıdır. .(1)

Muhtar Kimdir?

Köy veya mahalle tüzel kişiliğinde, yönetiminin başında bulunan kişidir.(1)

İhtiyar meclisi? Belediye encümeni gibi iki tür üyeden oluşur. Bunlardan bir kısmı "Seçilenler" diğeri "Doğal" üyelerdir. Köy Öğretmeni, köy imamı ihtiyar meclisinin "doğal" üyeleridir. (1)

Ayan nedir? Osmanlı Devleti'nde 18. yüzyıl'dan itibaren güç kazanmaya başlayan yerel egemenlerin yarı resmi adıdır.

Geçmiş Dönem Muhtarlarımız : Hasan BAYIR 1942 Yılından önce ,  İsmail SARVAN 1942-1946 , Nasıf TURAN 1946-1950, Ahmet KORKMAZ 1950-1954 / 1954-1958 / 1958-1960 , Yunus ÇALIK 1960-1963, Mehmet KOYUNCU 1963-1969, Kamil BAŞAK 1974-1978 / 1978-1984, Kadir EKMISIR 1969-1974 / 1984-1989 / 1989-1990, Mustafa EKMISIR 1990-1994 / 1994-1999,  Vasfi BUCAK 1999-2004 / 2005-2009 , Abdullah DEVECİ 2009 - (Görevde) 

Burada benim yaşımdaki kişilerin tanıyabileceği muhtarlarımız. Rahmetli Yunus ÇALIK bir dönem lokantası vardı, Rahmetli Mehmet KOYUNCU, Rahmetli Kadir EKMISIR, Rahmetli Kamil BAŞAK muhtarımızın  sesinin güzelliği kulaklardan hiçbir zaman silinmez. Çok iyi hafızdı ve mevlitlerin, cemiyetlerin vazgeçilmez üstadıydı. Bir rivayete göre Tayakadın da sabah ezanı okunduğu zaman Sazlı derede duyulur halk duygulanırmış.

Demokrasinin vazgeçilmez ayağı olan muhtarlık seçimlerinin tatlı bir çekişme içinde her zaman geçtiğini biliyorum.

Gelmiş geçmiş bütün muhtarlarımızı saygıyla anıyorum. Değerli hizmetleri hiç bir zaman unutulmayacaktır.

Görevde olan Muhtarlarımıza ve İhtiyar heyetine de  başarılı hizmetler diliyorum.

 “HERŞEY TAYAKADIN İÇİN”

 Recep TAŞKIRAN

 KAYNAK : 1.http://tr.wikipedia.org/wiki

2.Türkiye’de Muhtarlık kurumunun tarihi gelişimi Musa ÇADIRCI

3.http://www.hukuki.net/kanun/442.13.text.asp 

4.www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.3.442&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0

5.Dumlupınar Üniversitesi Sosyal bilimler Dergisi Sayı: 26 Nisan 2010 6.İsa Ceylan: Özel Meraların Doğuşu ve Tasarruf Şekilleri: Mülkiyet Dergisi, Sayı 45.    Not:

Yorumlar